ادبیات فرانسه را از کجا شروع کنیم؟

6- داستان بی‌عدالتی، قهرمانی و عشق ویکتور هوگو به دنبال سرنوشت ژان والژان است، یک محکوم فراری که مصمم است گذشته جنایتکارانه خود را پشت سر بگذارد. اما تلاش‌های او برای تبدیل شدن به یک عضو محترم جامعه دائماً در معرض تهدید قرار می‌گیرد: با وجدان خودش، زمانی که به دلیل هویت اشتباه، مرد دیگری به جای او دستگیر می‌شود. با تحقیقات بی‌وقفه بازرس ژاورت. والژان فقط برای خودش نیست که باید آزاد بماند، اما او قسم خورده است که از دختر بچه فانتین که از فقر به فحشا کشیده شده است، محافظت کند.
رمان از پنج بخش تشکیل می‌شود و هر بخش به چندین کتاب تقسیم شده و هر کتاب به فصل‌های متفاوت. در مجموع بینوایان از ۴۸ کتاب و ۳۶۵ بخش تشکیل شده‌است. هر فصل نسبتاً کوتاه، و عموماً از صفحات کمی تشکیل می‌شود. این رمان به عنوانِ یکی از بُلندترین رمان‌های نوشته شده در تاریخ شناخته می‌شود. با تقریباً ۱۵۰۰ صفحه در ویرایش انگلیسی، و ۱۹۰۰ صفحه در ویرایش فرانسه و ۱۶۵۰ صفحه در ویرایش فارسی.

هوگو جاه طلبیِ خود را برای ناشر ایتالیایی کتاب این‌گونه توضیح می‌دهد:
در حالی که تفاوتی ندارد این کتاب توسطِ همه گان خوانده شود، چرا که برای همه معنایی خواهد داشت. در انگلستان به خوبیِ اسپانیا معنی می‌دهد، در ایتالیا به خوبیِ فرانسه، در آلمان به خوبیِ ایرلند، در بندرگاه‌های تجارتِ جان گُدازِ بَرده به همان خوبیِ امپراتوری‌های شَرم سارِ دارای بَرده. مشکلاتِ اجتماعی فراتر از مرزهاست. زخم‌های بشریت، زخم‌هایی که در بستر جهان اتفاق می‌افتد، در خط‌های قرمز و آبیِ کشیده شده بر روی نقشه متوقف نمی‌شود. هر کجا که مردان در جهل و نومیدی هستند، هر کجا که زنان برای تکه‌ای نان خودشان را می‌فروشند، هر کجا که کودکان کتابی برای آموزش یا خانه‌ای گرم ندارند، بینوایان درِ خانه ات را می‌زند و می‌گوید: «باز کن من برای تو آمده‌ام.»

یکی از تکنیک‌هایی که هوگو از آن استفاده می‌کند این است که به طور ناگهانی خطوط داستان را تغییر می‌دهد و خواننده را از نحوه ارتباط آنها بی‌اطلاع می کند، تا اینکه در انتهای خط داستان، او آن را فاش می‌کند: آها! زمانی که والژان در راه کوزت است، هوگو یک انحراف بزرگ در تاریخ سقوط واترلو و ناپلئون انجام می‌دهد، و شما برای صفحات و صفحات تعجب می‌کنید که این چه ربطی به داستان دارد، و سپس در پایان، ما آن داستان را می‌بینیم. یکی از مردان مستضعف که از اجساد دزدی می‌کنند، پدر خانواده‌ای است که کوزت را نگه می‌دارد، و آن افسر دیگری که فکر می‌کند مرد مستضعف او را نجات داده است، خود را مدیون او اعلام می‌کند. می‌توانید هوگو را در آن خطوط احساس کنید که رونق را برای نمایش بیشتر در آینده پایین می‌آورد.

8- رمان در جستجوی زمان ازدست رفته اثر مارسل پروست که در هفت جلد نوشته شده و هر کدام از این مجلد نامی مستقل دارد. پروست این رمان را در دوران بیماری و تنهایی‌اش، بین سال‌های ۱۹۰۸- ۱۹۰۹ تا ۱۹۲۲ میلادی نوشته و میان سال‌های ۱۹۱۳ تا ۱۹۲۷ میلادی منتشر کرده‌است. او در این کتاب به شرح یک داستان مشخص نمی‌پردازد، بلکه تنهایی و دوران بیماری‌اش فرصتی برای او فراهم کرد که عمق گذشته از‌دست رفته خود را جستجو کند.

نکته جالبی که درباره این کتاب وجود دارد این است که از هرکجای داستان به آن ملحق بشوید آن را درخواهید یافت. پروست ازورای این کتاب، یک تحلیلِ ادبی، هنری، فلسفی و اجتماعی زا جامعه اواخر قرن نوزدهم فرانسه به مخاطب می‌دهد.
چرا پروست مجبور شد یک رمان 4000 صفحه‌ای بنویسد، به‌خصوص وقتی که درابتدا هیچ طرح قابل تشخیص و منسجمی برای آن وجود نداشت؟ آیا واقعاً لازم بود که آن صحنه‌های اجتماعی گسترده، که برخی از آنها 150 صفحه یا بیشتر طول می‌کشید، ثبت کند؟ آیا نمی‌شد کل موضوع را کمی سخت‌تر کرد و به 1000 صفحه کاهش داد؟
این سؤالاتی است که ممکن است برای خوانندگان “در جستجوی زمان از دست رفته” به‌وجود بیاید. تا دو جلد پایانی (و به ویژه نیمه دوم بازیابی زمان) همه چیز معنا پیدا می‌کند. نکته‌ای که پروست تلاش می‌کند بیان کند، تنها زمانی قابل تجربه است (در مقابل تحقق عقلانی) که شما در میان مجموعه‌های به‌ظاهر بی‌پایان حکایت‌ها، حاشیه‌ها و تامل‌های فلسفی گذر کرده باشید.
پروست سعی می‌کند به ما بگوید که چگونه تجربیات گذشته ما از حافظه ما دور می‌شوند و به این ترتیب دیگر هیچ تأثیر آشکاری بر ما ندارند. در برخی موارد (یعنی حسادت و غم و اندوه جنسی) این چیز خوبی است، مبادا درد این ضررها برای همیشه ما را بر دوش بکشد. اما همچنین ما را از آن لحظات لذت و تجربه زیبایی ناب جدا می‌کند. ما می‌توانیم داوطلبانه توسط حافظه «روزهای خوب گذشته» را بازیابی کنیم، اما چیزی جز یک عکس فوری به دست نمی‌آوریم، و تجربه‌ای که از واقعاً در آن لحظات اتفاق افتاده را احساس نخواهیم کرد. پروست به ما می‌گوید که تنها راه برای بازگرداندن زمان از دست رفته، از طریق خاطرات غیرارادی است که به طور خود‌به‌خود از ورودی حسی تصادفی ناشی می‌شوند. از آنجایی که خاطرات آخرین‌باری را که ما همان احساسات را همراه با سایر احساسات فیزیکی و عاطفی که احساس کاتالیزوری با آنها مرتبط است، تجربه کردیم، ایجاد می‌کند. تجربه این احساسات در واقع شکل خالص‌تری نسبت به زمانی است که برای اولین‌بار برای ما اتفاق افتاد، زیرا تمام محرک‌های رقیب دیگری که در آن زمان بر ما تأثیر می‌گذاشتند، مانع آن نمی‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است در آن زمان ناامید شده باشیم که این استراحتگاه دقیقاً آن چیزی نبود که در ذهن داشتیم، ممکن است نگران سلامتی یکی از عزیزانمان بوده باشیم، ممکن است با نگرانی‌های شغلی حرفه‌ای خود حواسمان را پرت کند. در این لحظه بازپس گیری گذشته، تنها چیزی که به سراغ ما می‌آید، شکل دست نخورده تجربه لذت است.

درنهایت، اگر به ادبیات جدی و کلاسیک علاقه‌مند هستید، مراقب باشید طولانی بودن این کتاب مانع انتخاب یک مطالعه مفید و لذت‌بخش برای شما نشود.

10- کامو از طریق کتاب “بیگانه” داستان مردی معمولی که ناخواسته به قتلی بی‌معنا در سواحل الجزایر کشیده می‌شود، آنچه را «برهنگی انسان در مواجهه با امر پوچ» می‌خواند، بررسی کرد. بیگانه اولین بار در سال 1946 به زبان انگلیسی منتشر شد.
سبک نوشتاری و طرح بسیار متمایزی در این کتاب وجود دارد که انتخاب آن را در کتابخانه آسان می‌کند و می‌توان آن را در یک بعدازظهر به پایان رساند. فصل اول احتمالاً خسته‌کننده‌ترین فصل است، اما وقتی از کنار آن گذشتید، داستان واقعاً خودش را نشان می‌دهد. کامو در مقدمه‌‌ای بر این رمان می‌نویسند: (دیرگاهی است که من رمان «بیگانه» را، در یک جمله، که گمان نمی‌کنم زیاد خلاف عرف باشد، خلاصه کرده‌ ام: «در جامعهٔ ما هر کس که در تدفین مادر نگرید، خطر اعدام تهدیدش می‌کند؛ منظور این است، که تنها بگویم قهرمان داستان از آنرو محکوم به اعدام شد، که در بازی معهود مشارکت نداشت؛ در این معنی از جامعۀ خود بیگانه است، و از متن برکنار؛ در پیرامون زندگی شخصی، تنها و در جستجوی لذت‌های تن سرگردان؛ از این رو خوانشگران او را خودباخته‌ای دستخوش امواج یافته‌ اند»).

کتاب به سادگی نوشته شده و نسبتاً سریع خوانده می‌شود، اما عمقی که کامو از طریق همین سادگی می‌تواند بیان کند شگفت انگیز است. مشکل بسیاری از مردم با این کتاب این است که نمی‌توانند فراتر از کل پیام “معنای زندگی چیست” به کتاب نگاه کنند. درحالی که این کتاب یک سوال جالب است، بسیاری از سؤالات فلسفی دیگر فراتر از این را مطرح می‌کنند. جالب‌ترین چیزی که وجود دارد این است که «چه چیزی واقعاً انسانیت را تعریف می‌کند یا کسی را انسان می‌سازد؟» در طول محاکمه مورسو، او مدام متهم می‌شود که پشیمان نیست و در نتیجه به عنوان فردی سرد و غیرانسانی است. با این حال، او قطعاً انسان است، فقط نسبتاً جدا. این سؤال را مطرح می‌کند که آیا باید انتظار داشت که در موقعیت‌های خاص ویژگی‌های خاصی را برای «حفظ انسانیت» از خود نشان دهد.

همچنین این سؤال مطرح می‌شود که آیا بیشتر احساسات ما توسط خودمان ایجاد می‌شود یا انتظارات دیگران برای نشان دادن برخی احساسات در یک موقعیت خاص. این کتاب همچنین کیفرخواستی است درباره تلاش افراد برای دیکته کردن زندگی دیگران. دائماً به ما گفته می‌شود که چه چیزی درست است و به عنوان وسیله‌ای برای توجیه احساس خود در مورد “انسان بودن به چه معناست”. ما اغلب این ویژگی‌ها را به دیگران تحمیل می‌کنیم، و از آنها انتظار داریم که صفات و ویژگی‌های مشابهی را که قبلاً به ما تحمیل شده است، انجام دهند. این به نوعی خود توجیهی برای اعمال ما به عنوان درست یا “انسانی” است. به طور مداوم به مورسو گفته می‌شود که باید به شیوه خاصی زندگی کند و/یا رفتار کند، خواه توسط قاضی، وکیل یا کشیش. به محض اینکه این اقدامات را رعایت نکند، به حاشیه رانده شده و به او «غیرانسانی» می‌گویند. این تلاشی است از سوی دیگران برای منطقی کردن شیوه های زندگی و درک خود. اگر موفق شوند او را “غیرانسانی” اعلام کنند، به آنها اجازه می‌دهد که خود را انسان بنامند و وسایل زندگی خود را توجیه کنند.
اگزیستانسیالیسم یک انتخاب فلسفی نیست، و مورسو، در عین داشتن این دیدگاه‌ها، این کار را از طریق اعتقاد یا پذیرش انجام نمی‌دهد، بلکه بیشتر به خاطر شخصیت آسیب دیده‌اش است. شاید به همین دلیل است که کامو منکر این بود که این کتاب یک کتاب اگزیستانسیالیستی است.
در نهایت، این کتاب یکی از سؤالاتی است که بیش از آن که پاسخ دهد، سؤالاتی را مطرح می‌کند، اما به شیوه فلسفی واقعی، آنها واقعاً سؤالاتی بدون پاسخ هستند.