راهنمای انتخاب بسته ی ویژه نمایشنامه
تاریخ نمایش و تئاتر به هزاران سال پیش برمیگردد. انسان ها از هزاران سال پیش برای تعریف کردن قصه و بیان مفاهیم بشری، دور آتش جمع میشدند و قصه تعریف میکردند. بعدها این آیین به بازی کردن در میدان و تماشای عمومی بدل شد. هزاران سال گذشت تا هنر نمایش به شکل امروزی و مدرن در خدمت بیان مفاهیم بشری قرار گیرد.
امروزه تئاتر با سالهای پیشین تفاوت زیادی کرده است. ژانرهای مختلف نمایش پدید آمدهاند و سبکهای اجرای گوناگون علاقمندان را با سلیقههای متفاوت به سالن تئاتر میکشاند اما دسترسی به سالن و تماشای یک نمایش، همیشه برای همگان میسر نیست. لذا مطالعهی متن نمایشنامه به مخاطبان کمک میکند تا ادبیات نمایشی را بهتر و راحتتر درک کنند.
نمایشنامه های کلاسیک
فاوست گوته، نمایشنامهای است در دو بخش، در قالب زبان منظوم، با مضمونی که گوته آن را تراژیک خوانده است این شاعر کلاسیک آلمانی از سال 1771 تا 1831 و بیش از شصت سال به این اثر قوام بخشیده است.
در آغاز این نمایشنامه مفیستو به بارگاه خداوند میآید و در پی شرطی اجازه مییابد با جاذبههای شیطانیاش همراه فاوست در گذر او بر زمین باشد. چنین سینهی فاوست آوردگاه دو نیروی ایزدی و اهریمنی میشود و سرنوشت این دانشمند – که در پی آگاهی بر همهی رازهای جهان و گذار از همهی مرزهای محدود هستی انسانی است – بدل به تقدیر عام انسانی.
تراژدی او زمانی رخ میدهد که انسان از دامان طبیعت به در میآید، به قانونمندیهای آن پی میبرد و با دستیازی در ساحت آن، خدایوار راه خودمختاری در پیش میگیرد.
فاجعههایی که وی در این راه به بار میآورد، نه ناشی از خصلتی خاص، که برخاسته از منش انسان مدرن است. بازگفت تضاد حلناشدنی کنش و گناه چنین انسانی از این نمایشنامه اثری کلاسیک و جهانی میسازد.
نمایشنامه ناتان فرزانه ترجمه کامران جمالی
از ميان نويسندگان کلاسيک آلمانی سه نام در کتابهای مدرسه و متنهای پيشنهادی آموزگاران و استادان از بسآمد بيشتری برخوردار است: گوته، شيلر و لسينگ. اين آوازه از دوران حيات سه هنرمند نامبرده تا زمان سلطهی هيتلر ادامه داشت. در آن دوازده سال هولناک ديگر «ناتانِ فرزانه» نه اجازه نمايش يافت و نه ديگر کسی می توانست در مدرسه يا دانشگاه آنها را بخواند. اما پس از پايان حكومت ترور و خفقان، هنر تئاتر مشتاقانه تر از پيش «ناتان فرزانه» را روی صحنه آورد. تا امروز اين اثر نه تنها در تئاترهای نامدار کشورهای آلمانی زبان بلکه در تئاترهای کوچک تر، از جمله در مدارس و شهرهای کمجمعيت هم نمايش دادهمیشود. «ناتان فرزانه» در بسياری از مدارس سرزمين های آلمانی زبان در شمار متن های اجباری است و يکی از آموزش های آزادانديشی و رواداری به شمار میآيد. اما اين نمايشنامه تنها اثر لسينگ نيست که در سدهی بيستو يکم نيز همچنان خواننده و بيننده دارد. دو اثر نمايشی ديگر او هم مرتب به اجرا در میآيد: «اميليا گالوتی» و «مينافن بارنهلم»، همانگونه که شمار نه چندان کمی از شعرها و فایلهای اين هنرمند جسور امروز هم تجديد چاپ میشود.
بریتانیکوس، برنیس اثر ژان راسین
حسام نقرهچی نمایشنامه برتانیکوس، برنیس را به فارسی برگردانده است. رولان بارت راجع به این نمایشنامه نوشته:
آثار راسین با همه تلاشهای انتقادی که در حدود ده سال گذشته، با هر میزان اهمیتی، در فرانسه صورت گرفتهاند، آمیخته شدهاست؛ نقد جامعهشناختی با لوسین گلدمن، روانکاوانه با شارل مورون، زندگینامه با ژان پومیه و ریمون پیکار، روانشناسی عمیق با ژرژ پوله و ژان استاروبنسکی، تا جایی که – به واسطهی تناقض چشمگیر – مؤلف فرانسوی که بیک بیش از همه به ایدهی شفافیت کلاسیک پیوسته است، تنها کسی است که توانسته تمام لسانهای جدید قرن را بر خود متمرکز کند.
این کتاب شامل دو نمایشنامه است؛ برتانیکوس و برنیس پنجمین و ششمین نمایشنامه های ژآن راسین هستند.
تئاتر ابزورد
قرن بیستم را میتوان قرن دگرگونی تئاتر دانست. با ظهور نویسندگانی مثل ساموئل بکت، برتولت برشت، آلبرکامو تئاتر ابزورد شکل گرفت. واژه ابزورد را نمیتوان به پوچ و تئاتر ابزورد را به تئاتر پوچی ترجمه کرد. تئاتر ابزورد نمایانگر گرایشهایی است که از دهه 1920 به بعد در آثار ادبی پیچیده ( جیمز جویس، سوررئالیسم و کافکا) یا از اولین دهه قرن بیستم در نقاشی ( کوبیسم و نقاشی انتزاعی) آشکار بودند.
از جمله نمایشنامه های ابزورد قرن بیستم میتوان به نمایشنامه کالیگولا، اثر آلبر کامو ترجمه ابوالحسن نجفی اشاره کرد. کامو می گوید: کالیگولا مردی است که شور زندگی او را تا جنون تخریب پیش میراند. مردی که از بس به اندیشهی خود وفادار است، وفاداری به انسان را از یاد میبرد. کالیگولا همهی ارزشها را مردود میشمارد. اما اگر حقیقت او در انکار خدایان است، خطای او در انکار انسان است. این را نداسنته است که اگر همه چیز را نابود کند ناچار در آخر خود را نابود خواهد کرد. این سرگذشت، انسانیترین و فجیعترین اشتباهها است.
از متن نمایشنامه کالیگولا آلبر کامو:
« دوروبر من هرچه هست دروغ است و من میخواهم که مردم با راستی زندگی کنند. وسیلهاش را هم دارم تا آنها را وادارم که با راستی زندگی کنند، چون میدانم که آنها چه ندارند. آنها معرفت ندارند. معلمی میخواهند که بداند چه میگوید… در سرتاسر امپراتوری روم تنها کسی که آزاد است منم. بروید و به روم اعلام کنید که عاقبت به موهبت آزادی رسیده است و با این آزادی آزمون بزرگی آغاز است.»
نمایشنامه کالیگولا آلبر کامو با ترجمه ابوالحسن نجفی در سال 1399 به چاپ یازدهم رسید.
نمایشنامه های برتولت برشت
برتولت برشت (1898-1956) یکی از نویسندگان بزرگ سدهی 20 جهان است، چهرهای دورانساز که امروز از برجستگان عالم هنر در تمام ادوار تاریخ هنر به شمار میآید. البته مرتبهی هنری او به دلیل باور ریشهدارش به آموزههای کارل مارکس و برخورد سنجشگرانهاش با رویدادهای اجتماعی هیچگاه بیچونوچرا نبود. برشت به تغییر جهان باور داشت و آوازهگر جهانی انسانی، خالی از استثمار لایههای فرودست جامعه از سوی فراداستان بود.
سه نمایشنامه از برتولت برشت به نامهای انسان نیک سچوان، زندگی گالیله و ننه دلاور و فرزندان او از مهمترین نمایشنامه های برتولت برشت است که به فارسی برگردانده شدهاند.
نمایشنامه انسان نیک سچوان از برتولت برشت نمونه بسیار خوبی از نوع نگاه او به جهان ادبیات نمایشی است. کامران جمالی، مترجم نمایشنامه انسان نیک سچوان، این کتاب را این گونه معرفی کرده است:
همانطور که از ابتدا مشخص بود، خدایان تمایلی به کمک به انسانها ندارند و به جای آن به دنبال یافتن تعداد کافی افراد خوب حتی یک نفر البته طبق قوانین خودشان هستند تا به دستورات آنها اعتبار ببخشد و آنها بتوانند با خیال راحت آن مکان را ترک و همهی مسائل پیشآمده را از یاد خود پاک کنند. این داستان کمی شبیه به آغاز نمایشنامهی فاوست اثر گوته است، آنجا که خدا به مفیستوفلس یا همان شیطان میگوید که من قادرم از گناه تمامی انسانها بگذرم اگر تو بتوانی فقط یک نفر که نمایانگر بهترین نوع بشر است، برای من بیابی. در این نمایشنامه هم، برای خدایان، تنها یک انسان خوب کافی و راضیکننده است تا بتوانند با خاطرهی آسوده به بهشت بازگردند و زمین را به حال خود رها کنند. بر این اساس، برخی معتقدند که شهرت این نمایشنامه تاحدی وامدار فاوست گوته است و در نهایت به اثری که گوته در نگارش نمایشنامهی خود از آن بهره برده، یعنی کتاب ایوب برمیگردد.
نمایشنامه های اگزیستانسیالیستی
از مهمترین نمایشنامههای اگزیستانسیالیستی میتوان از نمایشنامه دستهای آلوده ژان پل سارتر نام برد. این نمایشنامه با ترجمه جلال آل احمد و ویراستاری غلامعلی سیار در دسترس علاقمندان به نمایش است.
ژان پل سارتر درباره دست های آلوده نوشته: هنگامی که نمایشنامهی دستهای آلودهی مرا نشان میدادند، بازی بازیگران به حق مورد تحسین قرار گرفت، اما دربارهی خود نمایشنامه تردیدهایی حاصل شد که آیا ضدکمونیستی است یا نه؟
منتقدان چپ افراطی و منتقدان مطبوعات بورژایی مترصد بودند که ببینند طرف مقابل چه میگوید. عاقبت دستهی اول نتیجه گرفتند که نمایشنامه بر ضد حزب آنهاست – و این استنباط مطلقاً مغایر نیت من بود – و آن وقت گروه دیگر آن را به عنوان یک نوع ماشین جنگی ستودند و هلهله کردند و با این عمل خود به استنباط آنها صحه گذاشتند. از آن زمان به بعد، این نمایشنامه عملاً دارای معنایی شده است که من هرگز نتوانستم آن را تغییر دهم.
نمایشنامه های فارسی
از رضا قاسمی دو کتاب نمایشنامه به چاپ رسیده؛ حرکت با شماست، مرکوشیو و معمای ماهیار معمار.
1-نمایشنامه حرکت با شماست، مرکوشیو
این کتاب شامل سه نمایشنامه از رضا قاسمی است. عنوان این سه نمایشنامه عبارتند از: فرشتهای با پاهای چوبی، نفرین مردگان و کسوف.
2-نمایشنامه معمای ماهیار معیار
اثر رضا قاسمی در ده صحنه و در سال 1364 نوشته شده است.
از نمایشنامه های فارسی دیگر که انتشارات نیلوفر به چاپ رسانده میتوان به ماجرای دیوید نیوسام اثر مصطفی اسلامیه اشاره کرد.
در 23 اکتبر 1979 نام محمدرضا شاه را در دفتر بیمارستان نیویرک دیوید نیوسام ثبت کردند و یکی از خدمتکاران شاه، نواری پلاستیکی به این نام بر مچ او بست. این نوار در تمام مدتی که او در نیویرک به سر میبرد همچنان باقی ماند و تا زمان مرگ شاه در همهی گزارشهای پزشکان نام او دیوید نیوسام قید میشد.
آخرین سفر شاه، ویلیام شوکراس
مرا شتابزده وارد یک اتومبیل پلیس کردند و با سرعت راه افتادیم. در داخل اتومبیل، ماموران سیا و اف بی آی نشسته بودند و چند کامیون یک شرکت رختشویی که پر از ماموران امنیتی بود ما را احاطه کرده بودند. پادشاه را نیز با وضعی مشابه به فرودگاه آورده بودند. به محض پیاده شدن از هواپیما ما را به درون آمبولانس نشاندند و آمبولانس با چنان سرعت و خشونتی به حرکت درآمد که چند بار این طرف و آن طرف پرتاب شدیم. سرانجام اتومبیل ایستاد. یک نفر در را باز کرد و ما توانستیم پناهگاه جدیدمان را ببینیم، ساختمان بیماران روانی در بیمارستان نظامی.
کهن دیارا، خاطرات فرح پهلوی
نمایشنامه های کلاسیک
نمایشنامه وسوسه آنتونیوس قدیس اثر گوستاو فلوبر با ترجمه کتایون شهپر راد و آذین حسین زاده
گوستاو فلوبر، نویسندهی مشهور فرانسوی، خالق رمان مادام بواری، راجع به نمایشنامه وسوسه آنتونیوس قدیس میگوید: «این کتاب حاصل همهی عمر من است» بودلر از این کتاب با عبارت «حجره پررمز و راز روح فلوبر» یاد میکند. این اثر، که نه رمان است و نه نمایشنامه ونه شعر و در عین حال، هر سه این انواع را در بر دارد، از قالبهای رایج ادبیات غرب فاصله میگیرد و مثل اثری چندوجهی و بیاندازه مدرن جلوهگر میشود.
نمایشنامه وسوسه آنتونیوس قدیس حاصل بیش از سی سال تجربهاندوزی فلوبر در حوزه داستاننویسی و نتیجه مطالعات سختکوشانه او در زمینهی تاریخ ادیان و جهان است. مضمون این کتاب، بررسی جدال همیشگی انسان با وسوسههای نفسانی و شیطانی است.
آنتونیوس، به قصد عُزلتنشینی، به صحرای طیبه میرود؛ در آن جا شیطان بر او ظاهر میشود تا با وسوسه او را از دین به در کند. این وسوسهها گاهی در قالب سلطهجویی و عظمتخواهی (ریاست، قتل عام، شهرت، قدرت، علم و… ) و گاهی نیز به شکل عشرت طلبی و شهوت رانی (پول، زن، رفاه و…) نمود مییابد.
پکیج نیلوفری سال 1400 شامل:
نمایشنامه قرمز
نمایشنامه قرمز، اثر جان لوگان و ترجمه فهیمه زاهدی که برنده جایزه تونی 2010 شده است. جان لوگان در سال 1961 در سندیهگو کالیفرنیا متولد شد. کار خود را با نمایشنامهنویسی آغاز کرد و سپس به نوشتن فیلمنامه روی آورد.
نمایشنامه قرمز در سال 2009 در لندن و 2010 در برادوی اجرا شد و جایزه تونی را از آن خود کرد. از دیگر آثار جان لوگان میتوان فیلمنامههای سوینی تاد، آخرین امپراطور، گلادیاتور، کوریولانوس، هوانورد و… را نام برد.
«تو زندگی فقط از یه چیز میترسم دوست من … یه روز سیاهی سرخی رو میبلعه.»
« از متن نمایشنامه» این نمایشنامه از سوی انتشارات نیلوفر درسال 1398 به چاپ دوم رسید.
تراژدی مکبت
مکبت از مهمترین آثار ویلیام شکسپیر، شاعر و نمایشنامهنویس انگلیسی است. گزارش منظوم به فارسی تراژدی مکبت را صالح حسینی به فارسی برگردانده است. سیلوان بارنت راجع به تراژدی مکبت مینویسد: به وقت خواندن یا دیدن ریچارد سوم- به رغم آشنایی با شرح تاریخی مدرن که تحریف واقعیت بر دست شکسپیر را آشکار کردهاست- آدمی گزیری از این دریافت ندارد که بازآفرینی یا فرانمایی مصیبتی را تجربه میکند که در خلال بخشی از تاریخ انگلیس عدهای بر سر عدهای دیگر آوردهاند. هرکسی که مکبت را میخواند یا میبیند، گریزی از این دریافت ندارد که آنچه تجربه میکند بازآفرینی یا فرانمایی چیستی آدمی در دوران کنونی و حتی در زمان بیزمان است.
برترین نمایشنامه های انتشارات نیلوفر
بسته نمایشنامه های کلاسیک:
- ناتان فرزانه
- تراژدی مکبت
- فاوست (به. آذین)
- بریتانیکوس، برنیس
- وسوسه آنتونیوس قدیس
- تاجر ونیزی
بسته ویژه نیلوفری:
- قرمز
- کالیگولا
- نمایش چیست
- فاوست 1 و 2 (حدادی)
بسته نمایشنامه فارسی:
- ماجرای دیوید نیوسام
- معمای ماهیار معمار
- حرکت با شماست
- تئاتر کراسی در عصر مشروطه
بسته برتولت برشت:
- انسان نیک سچوان
- زندگی گالیله
- ننه دلاور و فرزندان او
بسته اگزیستانسیالیسم:
- درباره نمایش
- گوشه نشینان آلتونا
- دستهای آلوده
- کالیگولا
ناتان فرزانه رو میخواستم . فروشگاه از چه تاریخی بازه؟
دسته بندی خوب و مفیدی است.